Femi Koru: Yargıtay’ın Anayasa Mahkemesi üyelerine cürüm duyurusu iktidarı zorlayacak bir sürece kapı aralamış olabilir

Fehmi Koru*

Anayasa Mahkemesi’nin cezaevinde bulunan seçilmiş milletvekili Can Atalay’ın hür bırakılması yolunda verdiği karara Yargıtay’ın bir dairesinden gelen reaksiyon ile ilgili tartışmalar enteresan bir mahiyet kazandı.

Bugün prestiji ile Yargıtay’ın o dairesinin çıkışını, Yargıtay başkanlığı ve MHP sözcüleri dışında sahiplenen yahut destekleyen olmadı.

Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan bir yurtdışı seyahatten dönerken uçakta destekleyici açıklama yaptı, lakin sonraki gün Ankara’da yaptığı açıklama farklıydı.

Kendisini iki yargı kurumu ortasındaki ihtilafta sorunu çözecek ‘hakem’ olarak ilan etti Cumhurbaşkanı Erdoğan…

[Karar yazarı Taha Akyol, hukukçu kimliğiyle, sorunun tahlili için ‘hakeme’ gereksinim olmadığını anayasa kararıyla açıklıyor. Yargıtay ile Danıştay ortasında çıkabilecek yetki çatışmasında sorunu ‘Uyuşmazlık Mahkemesi’nin çözeceğini belirten Anayasa unsuru (m. 158), tıpkı unsurda, Anayasa Mahkemesi ile öteki mahkemeler ortasında çıkacak uyuşmazlıklarda Anayasa Mahkemesi’nin kararının temel alınacağına da hükmediyor.] 

Sanıyorum iktidar cephesi, etraftaki hukukçuların ihtarları üzerine, daha birinci günden gerçek hal alan Hayati Yazıcı’nın çizgisini benimsediler.

Tartışmalar sonunda iş, iktidar cephesinin ‘yeni anayasa’ teklifini yine ısıtmasına dayandı.

Anayasa Mahkemesi’nden ferdî müracaat yetkisini kaldıran bir yeni anayasa…

Nedense bu talep bana latife üzere geliyor.

Sebebi şu: 2010 yılının 12 Eylül günü yapılan halkoylamasıyla anayasada gerçekleştirilen değişikliklere kadar Anayasa Mahkemesi’nin ferdî müracaatlara bakma yetkisi bulunmuyordu. O vakte kadar Türkiye’deki hukuk sisteminden haklarını alamayanlar ya da mağdur edildiklerine inananlar için müracaat mercii Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ydi (AİHM). Türkiye’den gelen müracaatların çokluğu yüzünden sonuca ulaşmada zorlanmasına karşın, AİHM, Türkiye tarafından kabul edilmiş ferdi müracaatlara bakma yetkisini paylaşmak istemiyordu. Anayasa Mahkemesi’nin halkoylaması sonucu yenilenmesiyle birlikte AİHM yetki dönemine razı oldu.

Nitekim, anayasada yapılan değişiklikle ilgili uygulama maksatlı 6216 sayılı Anayasa Mahkemesi’nin Kuruluşu ve Yargılama Yolları Hakkında Kanun’un yürürlüğe giriş tarihi olan 23 Ekim 2012 dolaylarında, Başbakan Tayyip Erdoğan, Anayasa Mahkemesi’ne müracaat yetkisi tanınmasının tarihi ehemmiyette bir yeni adım olduğu görüşünü kamuoyu önünde tekraren tekrarladı.

Şimdi de, iktidar, yakın bir tarihte, büyük zahmetlerle -anayasa değişikliği için halkoylamasına başvurarak- yürürlüğe koyduğu Anayasa Mahkemesi’nin kişisel müracaat yetkisini geri almak için kamuoyu oluşturmaya çalışıyor…

Konunun bu biçiminin bana latife üzere gelmesinin sebebi bu işte.

Bireysel müracaat yetkisi Anayasa Mahkemesi’nden alınınca, haklarının çiğnendiğini yahut mağdur edildiklerini düşünen bireyler ne yapacaklar?

Türkiye’deki yargı süreci biter bitmez AİHM’ne kişisel müracaatta bulunacaklar…

AİHM’ne Türkiye ile ilgili müracaatlar esasen yüksek. Araştırınca karşıma çıkan bilgiye nazaran, 31 Aralık 2021 itibariyle AİHM’nin önünde değerlendirilmeyi bekleyen toplam 70 bin 150 müracaatın yüzde 22’si Türkiye ile ilgili.

Yani, tam 15 bin 250 başvuru…

Türkiye AİHM’ne hakkında kişisel müracaat yapılan ülkeler listesinde Rusya’dan sonra ikinci ülke durumunda.

Daha da kıymetlisi şu: Anayasa Mahkemesi’nden ferdî müracaatlara bakma yetkisinin alınması halinde, Türkiye, AİHM’ne hakkında en fazla müracaatta bulunulan ülke haline gelecek.

Nereden mi biliyorum?

Şuradan: Anayasa Mahkemesi’ne yapılmış ferdî müracaat sayısı 130 bin… Müracaat için Anayasa Mahkemesi’ni seçenlerin birtakımı bu imkandan yoksun kalınca Strazburg’a yolunu düşürmeyi gözünde büyüterek AİHM’ne gitmese bile, 130 bin beklenen mağdurdan azımsanmayacak bir ölçü her şeye karşın zahmete katlanacaktır.

O durumda AİHM’nin ferdî müracaat yetkisinin kaldırılması mı gündeme getirilecek?

Herhalde akabinde da, sıra, AİHM’nin zarurî yargı yetkisinin, o yetkinin dayandığı Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin feshi ve milletlerarası antlaşmaların kanun kararında olduğuna dair Anayasa’nın 90. unsurunun de kaldırılmasına gelecektir.

Yazının burasında kelamı Dışişleri Bakanlığı’nın mevzuya ait hazırladığı metne bırakıyorum:

“Ülkemizin AK’la (Avrupa Konseyi) işbirliğinin değerli bir boyutunu Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi teşkil etmektedir. Türkiye, 1953’te yürürlüğe giren Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) kontrol sürecine ait kişisel müracaat hakkını 1987’de ve AİHM’nin mecburî yargı yetkisini 1990’da kabul etmiştir. / Anayasamızın 90. hususunda, tarzına nazaran yürürlüğe giren milletlerarası antlaşmaların kanun kararında olduğu ve bunlar hakkında anayasaya terslik tezinde bulunulamayacağı, ayrıyeten temel hak ve özgürlüklere ait memleketler arası antlaşmaların kanunlarımızla tıpkı hususta farklı kararlar içermesi halinde milletlerarası antlaşma kararlarının geçerli olacağı teminat altına alınmıştır.”   

Görüyorsunuz, iktidar cephesinin önünde epey uzun ve zahmetli bir yol var.

*Bu yazı fehmikoru.com adresinden motamot alınmıştır.