Dünya Sıhhat Örgütü, aspartamın “kanserojen olma ihtimali” bulunduğunu ilan etmesine karşın kullanım tavsiyesini değiştirmedi

James Gallagher
Sağlık ve Bilim Muhabiri

Dünya Sıhhat Örgütü (WHO), çok sayıda besin ve içecekte yer alan aspartamı, “kanserojen olma ihtimali bulunan maddeler” listesine ekledi, lakin günlük aspartam tüketimiyle ilgili tavsiyesi değişmedi.

“Kanserojen olma ihtimali” etiketi çoğunlukla endişe ve baş karışıklığı yaratıyor lakin aslında bu kullanım, kanserojen olmasıyla ilgili ispatların yetersiz olduğunu gösteriyor.

Pek çok kişi aspartamı günlük inançlı olan limitten daha az tüketiyor lakin WHO çok tüketicilerin kullanımı azaltmasını öneriyor.

Şekerden 200 kat daha tatlı olan aspartam, yiyecek ve içeceklerin diyet ve şekersiz tiplerinde bulunuyor.

Diyet Coca Cola, Coca Cola Zero, Pepsi Max, 7Up Free üzere meşhur markaların içinde tatlandırıcı olarak kullanıldığı bilinse de aspartam aslında diş macunundan sakıza ve yoğurda kadar 6000 kadar eserde bulunuyor.

“Sorun çok tüketimde”

Aspartamın güvenliği 1980’lerden beri tartışma konusu.

WHO beslenme ve besin güvenliği departmanının müdürü olan Dr. Francesco Branca’ya “şeker mi tatlandırıcı mı?” diye sordum.

Bana, “Tatlandırıcılı kola ya da şekerli kola ortasında kaldıysanız, bence üçüncü bir seçenek olmalı, o da su içmek ve şekerli eserlerin hepsinin tüketimini sınırlandırmak” formunda yanıt verdi.

İncelemelerin, aspartamın sıhhat için yeterli olmayabileceğine dikkat çektiğini, lakin orta sıra bir diyet içecek yahut tatlandırıcı içeren başka eserlerden tüketmenin “endişe etmeyi gerektirmediğini” söyledi. “Sorun çok tüketenler” kelamlarını ekledi.

WHO Memleketler arası Kanser Araştırmaları Ajansı’ndan (IARC) kanser uzmanları, kansere dair delilleri kıymetlendiren birinci kurumdu.

IARC, dört sınıflandırma yapıyor:

• Grup 1: Kanserojen maddeler
• Grup 2A: Muhtemelen kanserojen olan maddeler
• Grup 2B: Kanserojen olma ihtimali bulunan maddeler
• Grup 3: Sınıflandırılamayan maddeler

WHO geçtiğimiz haftalarda aspartamı, aleo vera ve kurşunun da dahil olduğu “Kanserojen olma ihtimali bulunan maddeler” kategorisine taşıdı. Bu karar, daha çok karaciğer kanseriyle ilişkiyi öne süren üç çalışma merkeze alınarak verildi.

Ancak şayet ispat güçlü olsaydı, o vakit aspartam daha yüksek bir kategoride yer alırdı.

IARC’tan Dr. Mary Schubauer-Berigan, “kanıtın yeteri kadar güçlü ve ikna edici olmadığını” söyledi, bunun daha fazla araştırma yapılması için bir davet olduğunu söz etti.

Kanser sınıflandırması yanlış okumalara sebep olabiliyor. Alkol ve plutonyumun kansere sebep olduğu kanıtlandı fakat biri önemli manada başkasından daha tehlikeli.

Bu nedenle WHO ve Besin Örgütü (FAO) katkı hususları üzerine çalışıyor. Kanserin yanı sıra kalp hastalıkları ve Tip 2 diyabet riski de tahlil ediliyor. WHO 1981’den bu yana günlük 40 miligramlık aspartam tüketiminin inançlı olduğunu söylüyor ve bu tarihten beri tedbirleri artıracak “yeterli sebep” bulunamadı.

Dolayısıyla günlük inançlı limit, beden kilosu başına 40 mg olarak devam ediyor.

Tabii bu gaye değil, aşılmaması gereken limit. Fakat beden kilosuna nazaran tavsiye verildiği için çocuklarda bu limit daha düşük.

Dr. Branca, akşam yemeklerinde bir şişe gazlı içeceğin masada bulunmasının düzgün bir davranış olmadığını, çocukların bunu hayatları boyunca alışkanlık haline getirebileceğini söylüyor.

Ayrıca tatlandırıcının kilo vermeye yaramadığına dair pek çok inceleme yayımlandığını belirtiyor.

Dolayısıyla onun tavsiyesi, hem şeker hem de tatlandırıcıyı daha az tüketmek. Ayrıyeten şirketlerin eserlerini daha az tatlı lakin yeniden de lezzetli hale getirmesini öneriyor.

Öne çıkan en büyük araştırma sorularından biri, aspartamın nasıl kansere yol açabileceği (eğer sahiden yaparsa). WHO raporları, aspartamın kendisinin bağırsakta süratle başka üç unsura, fenilalanin, aspartik asit ve metanole, parçalandığını gösteriyor.

Ancak bunlar tıpkı vakitte kanserle temaslı olmayan çok çeşitli öteki yiyecekleri sindirme eseri. Ayrıyeten araştırmacılar, aspartamın direkt insanların DNA’sında kanserli mutasyonlar yapmadığı sonucuna vardı. Bedendeki iltihaplanma düzeylerini yükseltmesi başka bir mümkünlük.

Uluslararası Tatlandırıcılar Birliği Genel Sekreteri Frances Hunt-Wood, çalışmanın “aspartamın güvenliğini bir sefer daha teyit ettiğini” söyledi:

“Aspartam, tüm düşük kalorili/kalorisiz tatlandırıcılar üzere, istikrarlı bir beslenmenin modülü olarak kullanıldığında, tüketicilere kritik bir halk sıhhati amacı olan şeker alımını azaltma seçeneği sunuyor.”

Aspartamı inançla tüketemeyen beşerler da var. Onlar, aspartam parçalanırken salınan fenilalanini metabolize edemeyen, fenilketonüri yahut PKU ismi verilen kalıtsal hastalığı olan bireyler.