Tahlil süreci nedir? 2013-2015 ortasındaki periyotta neler yaşandı?

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Genel Lideri Devlet Bahçeli’nin, mecliste Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi’nden (DEM Parti) milletvekillerinin elini sıkması ve ardından yaşanan gelişmeler bu soruyu tekrar gündeme taşıdı.

Henüz kamuoyuyla paylaşılmış somut bir gelişme yok.

Ancak tartışmalarda daima 2013 ile 2015 yılları ortasında yaşananlara referans veriliyor.

Söz konusu süreç, kamuoyunda tahlil süreci ya da açılım süreci olarak isimlendiriliyor.

Peki tahlil süreci neydi? 2013 ile 2015 yılları ortasında tam olarak ne yaşandı?

BBC Türkçe, sürecin nasıl başladığını, neler yaşandığını ve neden sona erdiğini derledi.

‘Adayla görüşmeler hala var’

En genel manasıyla tahlil süreci, PKK ile devlet ortasındaki çatışmaları sonlandırmaya yönelik bir süreçti.

Bu hedefle İmralı Adası’nda çeşitli görüşmeler yapıldı.

Bu, ilgili taraflar ortasında bu tıptaki birinci teşebbüs olmamakla birlikte kamuoyunun bilgisi dahilinde olan birinci süreçti.

Çözüm sürecine dair birinci haberler 2012 yılının son günlerinde gelmeye başladı.

Önce periyodun Ulusal İstihbarat Teşkilatı (MİT) müsteşarı Hakan Fidan’ın İmralı Adası’na gidip Abdullah Öcalan ile görüştüğü ortaya çıktı.

28 Aralık’ta ise devrin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, TRT canlı yayınında “ada ile görüşüldüğünü” söyledi.

Erdoğan “Adayla görüşmeler hala var. Zira sonuç almamız lazım,” dedi.

Sonrasında Barış ve Demokrasi Partisi (BDP) milletvekillerinin ağır İmralı ziyaretleri başladı.

3 Ocak 2013’te adaya giden birinci heyette Ayla Akat Cet, Altan Tan ve Ahmet Türk vardı.

Aynı hafta, Fransa’da düzenlenen akında PKK kurucularından Sakine Cansız’ın da ortalarında olduğu üç bayan öldürüldü.

Ancak bu taarruz, süreci akamete uğratmadı ve Diyarbakır’da düzenlenen cenaze merasiminde barış davetleri yapıldı.

Öcalan’dan silahları susturma çağrısı

Birçok uzmana nazaran sürecin başlangıcındaki en kritik nokta ise Diyarbakır’da 21 Mart’ta düzenlenen Nevruz kutlamalarında Abdullah Öcalan’ın mektubunun okunmasıydı.

Öcalan mektubunda “silahları susturma çağrısı” yaptı ve “silahlı ögelerin hudut ötesine çekilmesi evresinin geldiğini” belirtti.

Kısa bir müddet sonra süreci halk içinde teşvik etmek için Akil Beşerler Heyeti belirlendi ve bu heyet Türkiye’yi dolaşmaya başladı.

Heyette oyuncu Kadir İnanır’dan müzisyen Orhan Gencebay’a, muharrir Abdurrahman Dilipak’tan akademisyen Mithat Sancar’a kadar birçok isim vardı.

PKK huduttan çekiliyor

25 Nisan 2013’te Murat Karayılan Kandil’de kalabalık bir gazeteci topluluğunun katıldığı basın toplantısıyla PKK’nın 8 Mayıs’ta geri çekilmeye başlayacağını duyurdu.

Açıklamayı Türkiye’den, ortalarında Anadolu Ajansı’nın da bulunduğu birçok medya kuruluşu takip etti.

TBMM’de “toplumsal barış yollarının araştırılması ve tahlil sürecinin değerlendirilmesi” hedefiyle bir araştırma komitesi kuruldu.

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) ve MHP kurula reaksiyon gösterdi ve üye vermedi.

Kasım 2013’te periyodun Irak Kürdistan Bölgesel Yönetimi başkanı Mesud Barzani (sağdan ikinci) ve müzikçi Şivan Perwer (en sağ) Türkiye’yi ziyaret etti.

Bu arada Kürdistan Topluluklar Birliği (KCK) davalarındaki tutuklular hür bırakılıyordu.

PKK mensuplarının Türkiye sonlarından çekilme süreci başlarken güvenlik güçlerinin örgüte yönelik operasyon yapmadığı gözlemlendi.

2013 yazında gerginlik

Ancak çekilme konusunda devir periyot tansiyon yaşandı.

Dönemin başbakan yardımcısı Bülent Arınç, 9 Mayıs’ta çekilmeyle ilgili “Cehennemin tabanına gitsinler. Gidiyorlarsa bizim buna sevinmemiz gerekmez mi?” dedi.

Özellikle 2013 yaz aylarında, çekilme gündemi üzerinden taraflardan gergin ve eleştirel açıklamalar da gelmeye başladı.

Erdoğan, 26 Haziran 2013’te Akil Beşerler Heyeti üyeleri ile Dolmabahçe’deki başbakanlık yerleşkesinde görüştü.

Erdoğan bu görüşmede yaptığı açıklamada örgütün yalnızca yüzde 15’inin çekildiğini söyledi.

Hükümet yetkilileri çekilmenin tam olarak yapılmadığını belirtiyor, KCK ise hükümetin gerekli adımları atmadığını savunuyor ve kalekol inşaatlarını eleştiriyordu.

Bu ortada birebir yıl mayıs sonu, haziran ayı başlarında Seyahat Parkı olayları yaşandı.

Çekilme konusundaki tansiyonun devamında, 9 Eylül 2013’te KCK geri çekilmeyi durdurduğunu açıkladı.

30 Eylül 2013’te Erdoğan yeni bir demokratikleşme paketini açıkladı.

Andımızın ilkokullarda kaldırılması, özel okullarda farklı lisan ve lehçelerde eğitim verilmesini mümkün hale getirilmesi, siyasi partilere Türkçe’den diğer bir lisan ya da lehçeyle propaganda imkanının verilmesi paket içinde yer alıyordu.

Bu ortada Suriye’nin kuzeyinde yaşanan gelişmelere paralel olarak taraflar buradaki gelişmeler üzerinden de birbirini eleştirmeye başladı.

Öcalan’dan ikinci mektup

21 Mart 2014’teki Nevruz kutlamalarında Öcalan’ın ikinci mektubu okundu.

Öcalan’ın iletisinde, KCK ve BDP’den hükümete gelen tenkitleri yumuşatma üzerine kurduğu yorumları yapıldı.

Mektupta “Türk-Kürt ilgileri en kapsamlı demokratik reformlardan geçerek demokratik anayasal bir rejimle komplocu-darbeci düzenekleri parçalayarak çözümlenecektir” sözleri kullanıldı.

Öcalan’ın darbe söylemi, 17-25 Aralık sürecinde yaşananlara vurgu yaptığı formunda yorumlandı.

Temmuz 2014’te hazırlanan “Terörün Sona Erdirilmesi ve Toplumsal Bütünleşmenin Güçlendirilmesine Dair Kanun Kapsamında Yürütülecek Çalışmalara Ait Esaslar”ın yürürlüğe konulmasına yönelik Bakanlar Kurulu kararı, 1 Ekim’de Resmi Gazete’de yayımlandı.

Bu yasal düzenleme, tahlil süreci kapsamında “ihtiyaç duyulan adımların vaktinde, tesirli ve koordineli bir halde atılması açısından genel bir perspektif sunuyor ve devlet kurumlarının süreç kapsamında yapacakları çalışmalar açısından da genel unsurları içeriyordu”.

6-8 Ekim Kobani olayları

Süreç devam ederken Suriye’nin kuzeyinde, Kürtlerin Rojava olarak isimlendirdiği bölgede de kritik gelişmeler yaşanmaya devam ediyordu.

2012 yazından itibaren bu bölgedeki birçok yerleşim alanının denetimi KCK’nın modülü olan Demokratik Birlik Partisi’nin (PYD) kontrolüne geçmeye başlamıştı.

Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) örgütü, Eylül 2014’te Kobani’ye karşı bir harekât başlattı.

Bu süreçte, Türkiye’nin farklı kentlerinde “Kobani’ye destek” hareketleri başladı.

6 Ekim’de Halkların Demokratik Partisi (HDP) Genel Merkezi, Kobani’yle ilgili sokak protestosu daveti yaptı.

6-8 Ekim olaylarında onlarca kişi hayatını yitirdi.

Bunun akabinde kıymetli bir kısmı Doğu ve Güneydoğu kentlerinde olmak üzere Türkiye çapında kitlesel sokak aksiyonları düzenlendi.

Bu ortada Batılı ülkelerin Kobani’ye hava operasyonu da gündemdeydi ve periyodun cumhurbaşkanı Erdoğan, 7 Ekim’de “Yerde, kara harekâtı ifa edenlerle işbirliği kurulmadıkça hava harekatıyla bu iş bitmez. İşte aylar geçti, rastgele bir sonuç yok. Şu anda Ayn-el Arab da, öteki ismiyle Kobani de, buyrun, düştü düşüyor” dedi.

Bu açıklama HDP’den reaksiyon gördü.

8 Ekim’e gelindiğinde şovlarda şiddet olayları arttı.

Dönemin HDP eş genel başkanı Selahattin Demirtaş, 9 Ekim’de Diyarbakır’da bir basın açıklaması yaptı ve protestoları savunurken şiddet olaylarını eleştirdi.

Demirtaş, şiddet olaylarının durması daveti yaptı ve Abdullah Öcalan’ın da kendilerine ulaşan mektubunda bunu belirttiğini söyledi.

9 Ekim’de olaylar sona erdi.

Yetkililere nazaran 35 vilayet ve 96 ilçede yaşanan olaylarda 37 kişi ömrünü yitirdi, 326’sı güvenlik vazifelisi 761 kişi de yaralandı.

Kobani olaylarına karşın süreç sona ermedi.

Dolmabahçe açıklaması

Sürecin doruğu olarak Dolmabahçe açıklaması gösteriliyor.

28 Şubat 2015’te Dolmabahçe’deki periyodun başbakanlık ofisinde HDP heyeti ile hükümet yetkilileri bir ortaya geldi.

Toplantıya periyodun başbakan yardımcısı Yalçın Akdoğan, içişleri bakanı Efkan Ala, Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) küme başkanvekili Yetenekli Ünal, eski MİT lider yardımcısı, devrin kamu güvenliği müsteşarı Muhammed Dervişoğlu ile İmralı Heyeti’nden Sırrı Süreyya Başkan, Pervin Buldan ve İdris Baluken katıldı.

Toplantı sonunda Başkan, “çözüm sürecinde tarihi bir karar sürecinin eşiğinde bulunulduğunu” söyledi.

Önder, “Süreçte gelinen kademeye ait Öcalan’ın temel belirlemesi de şudur” diyerek Öcalan’ın davetini da aktardı.

Bu davette, “Asgari müştereğin sağlandığı prensiplerde silahlı çabayı bırakma temelinde stratejik ve tarihi kararı vermek için PKK’yi bahar aylarında inanılmaz kongreyi toplamaya davet ediyorum” tabirleri yer aldı.

Önder ayrıyeten üzerinde müzakere edilecek 10 unsurluk bir metin açıkladı.

Akdoğan da yaptığı konuşmada “Tam olarak eylemsizliğin hayata geçmesi için yapılan açıklamayı kıymetli buluyoruz” dedi.

Dönemin başbakanı Ahmet Davutoğlu da tıpkı gün, tahlil sürecinin o gün itibariyle “yeni bir basamağa girdiğini” söyledi ve “Artık silah lisanı sona erecek, demokratik yaklaşımın önü açılacak” dedi.

KCK, “Hükümetin bu defa sorumluluğunu ciddiyetle yerine getirmesi gerektiğini” söyledi ve “Bu durumda bizlerin de sorumluluklarımızı yerine getireceğimizi taahhüt ediyoruz” dedi.

Erdoğan, 11 Mart’ta yaptığı açıklamada, “Terör örgütünün silah bıraktığını açıklaması ülkemizde demokrasinin, hukukun, huzurun, inancın, istikrarın tesisini sağlayacak kıymetli bir eşik olacaktır” diye konuştu.

Öcalan’dan son mektup

Bu ortada Türkiye hem yeni bir seçim kampanyası devrine giriyordu ve hem de başkanlık sistemine dair tartışmalar yaşanıyordu.

17 Mart’ta periyodun HDP eş genel başkanı Selahattin Demirtaş, meclis kümesi toplantısında çok kısa bir konuşma yaptı.

“Biz bir pazarlık hareketi değiliz. Asla ve asla AKP ile ortamızda kirli bir işbirliği ve pazarlık olmadı olmayacak” diyen Demirtaş, şöyle konuştu:

“Sayın Recep Tayyip Erdoğan, seni lider yaptırmayacağız, seni lider yaptırmayacağız, seni lider yaptırmayacağız.”

21 Mart’ta Diyarbakır’da düzenlenen Nevruz kutlamalarında Öcalan’ın süreçteki üçüncü ve son mektubu okundu.

Öcalan, PKK’ya silahsızlanma için bir kongre toplama daveti yaptı.

Öcalan ayrıyeten bir “Hakikat ve Yüzleşme Komisyonu” kurulması gerektiğini belirtti.

Mektupta dikkat çeken ögelerden biri de, Öcalan’ın “Eşme ruhundan” bahsetmesi oldu.

Eşme, Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Türkiye’ye ilişkin Süleyman Şah türbesini IŞİD tehlikesine karşı taşıdığı bölgenin ismiydi.

Eşme bölgesinin özelliği Suriye’de PYD denetimindeki Kobani bölgesinde yer almasıydı.

Erdoğan’dan Dolmabahçe eleştirisi

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 22 Mart’ta yaptığı açıklama da o periyot çok konuşuldu.

Erdoğan, “Açıklanan 10 unsurluk metinde bir demokrasi daveti yok. Bu metnin demokrasi ismine neresini kabul edeceğim?” kelamlarıyla Dolmabahçe’deki toplantıyı eleştirdi.

“Ben oradaki (Dolmabahçe) toplantıyı da gerçek bulmuyorum” diyen Erdoğan şunları ekledi:

“Hükümetin başbakan yardımcısıyla şu an parlamento içinde olan bir kümenin yan yana o resmi vermesini ben şahsen yanlışsız bulmuyorum. Daha evvelce gerektiğinde bir arkadaşımız onlarla görüşmeler yapar ve açıklama yapılırdı. Fakat o toplantıda olduğu üzere medyanın karşısına çıkmak suretiyle iki farklı metin deklare edilmiyordu. Bu türlü bir şey hiç yaşanmamıştır.”

Kritik tarih: Temmuz 2015

7 Haziran 2015 seçimlerine HDP bağımsız olarak girdi.

Parti aldığı yaklaşık yüzde 13’lük oyla barajı geçip 80 milletvekili çıkarırken AKP ise birinci defa meclisteki çoğunluğunu yitirdi.

Koalisyon görüşmeleri başladı.

Sonunda koalisyon görüşmeleri tahlilsiz kalınca 1 Kasım’da yine seçime gidilmesi kararı alındı.

Yaz aylarında şiddet olayları önemli oranda arttı.

2015 yazı Suriye’nin kuzeyindeki gelişmelerin de hızlandığı bir devir oldu.

Hükümet yetkilileri Suriye’nin kuzeyinde bir devlet kurulmasına müsaade vermeyeceklerini vurgularken KCK da Ankara’nın bölgeye yaklaşımı ile ilgili tenkit dozunu artırdı.

Temmuz 2015’e gelinceye kadar güvenlik güçleri ile PKK ortasında irili ufaklı çatışmalar ve PKK’nın akınları esasen başlamıştı.

Ancak çatışma sürecinin gerçek olarak tekrar başlaması Temmuz ayında oldu.

Bu periyot birebir vakitte Suriye’nin kuzeyinde IŞİD hücumlarının arttığı ve KCK’nın IŞİD üzerinden Türkiye’ye yönelik tenkitlerini ağırlaştırdığı bir periyottu.

2015 ve 2016’da Güneydoğu Anadolu’daki çeşitli vilayet ve ilçelerde hendekler kazıldı.

11 Temmuz’da KCK, ateşkesi sonlandırdığını açıkladı. Buna asıl münasebet olarak baraj inşaatlarını gösterdi.

20 Temmuz’da Kobani’ye gitmek üzere Suruç’ta toplanan sosyalist gençlerin açıklamasına IŞİD’li bir kişi canlı bomba aksiyonuyla saldırdı. Otuz dört kişi hayatını kaybetti.

22 Temmuz’da Şanlıurfa’nın Ceylanpınar ilçesinde iki polis infaz edildi.

Fırat Haber Ajansı’nda yayımlanan, PKK’nın askeri örgütlenmesi HPG Basın İrtibat Ünitesi imzalı açıklamada olayın “Apocu Fedai Timi tarafından gerçekleştirildiği” belirtildi.

PKK ise daha sonradan saldırıyı kendilerinin gerçekleştirmediğini savunacaktı.

24 Temmuz 2015’te TSK’ya bağlı jetler hudut ötesinde hem IŞİD hem de PKK maksatlarına hava operasyonu düzenledi.

‘Süreç buzdolabında’

Erdoğan 11 Ağustos’ta, tahlil süreci için “Bunlar ne yazık ki tahlil sürecini anlamadılar, anlamak istemediler. Şu anda bu buzdolabındadır” değerlendirmesinde bulundu.

Erdoğan, “Devlete ve milletimize doğrultulan silahlar gömülünceye kadar, silahların susması değil bırakılıp gömülmesi, bunu ısrarla söylüyorum, üzerine beton dökülünceye kadar, hudutlarımızda tek bir terörist kalmayıncaya kadar gayretimize devam edeceğiz” diye konuştu.

Yaz aylarında PKK taarruzları, çatışmalar ve askeri operasyonlar ağırlaşarak devam etti.

Bunun dışında çeşitli kent ve ilçelerde PKK temaslı Yurtsever Devrimci Gençlik Hareketi (YDGH) örgütünün hendek ve barikatlar kurmasına karşı 2015’ten başlayan ve 2016’da da süren “hendek operasyonları” düzenlendi.

2016’da HDP’lilere yönelik tutuklamalar başladı ve bu kapsamda 4 Kasım’da periyodun HDP eşgenel liderleri Selahattin Demirtaş ve Figen Yüksekdağ da tutuklandı.

İlerleyen yıllarda “Yeni bir tahlil süreci mümkün mü?” ya da “Yeni bir tahlil süreci mi başlıyor?” üzere sorular devir periyot kamuoyunun gündemine geldi.

Ancak 2013-2015’tekine misal bir süreç bir daha başlamadı.