Ertuğrul Özkök | En itibarlı ödül, tarihimizin en büyük başarısızlığına verildi; Aydın Doğan ödül verirken aklıma gelen soru

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Tam o sahnede, Aydın Doğan Mükafatı verilirken başıma yıldırım üzere çarpan soru şuydu:

Bir ülkenin tarihindeki en büyük başarısızlığa, en büyük düş kırıklığına, bir ülkenin en büyük hezimetine ödül verilir mi?

İşte o an yanıtını aldım.

Verilirmiş…

Belki de Türk fikir hayatının en en enteresan, en düşündürücü ödül merasimini izledim.

Türkiye’nin en itibarlı ödüllerinden biri olan Aydın Doğan Mükafatı, Prof. Dr. İoanna Kuçuradi’ye verildi.

Yani Türkiye’nin yaşayan en büyük felsefecisine…

Bir insan hakları savunucusuna…

En yanlış vakitte en hakikat bireye verilen ödül

İlk hissiyatım şuydu:

“En yanlış vakitte, en yanlışsız beşere verilmiş bir ödül.”

Hatta gecikmiş bir ödül bile diyebilirim.

Prof. Dr. Kuçuradi, bütün hayatını ideoloji öğretimi ve “insan hakları” için gayret ile geçirmiş bir akademisyen.

Özellikle 1990’lı yıllardan itibaren Türkiye’nin zedelenmiş insan hakları için hem akademik hem de bürokratik seviyede insanüstü gayret harcamış bir insandı.

Bülent Ecevit devrinde devletin içine insan hakları anlayışını yerleştiren bir avuç insanın başındaydı.

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın başbakanlık periyodunda de de devam etmişti bu eforu.

90’lı yıllarda ve 2000’lerin birinci 10 yılında anayasalarda, ceza kanunlarında değişiklikler yapılmış ve çok değerli ilerlemeler kaydedilmişti.

Bu başarın elde edilmesinde daima ön saflardaydı.

Bu ödül verilirken insan hakları sicilimiz neydi

Ama bu mükafatın verildiği gün…

Son 20 yıldaki bu uğraşların sonucu neydi?

Hepimiz için bir hüsran, değil mi?

Evet, 2 Aralık 2024 günü, Türkiye’nin insan hakları sicili kapkara bir leke üzere duruyordu önümüzde.

Prof. İoanna Kuçuradi, Maltepe Üniversitesi İnsan Hakları Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürü ve aynı zamanda İnsan Hakları Anabilim Kolu Başkanı…

Ama onun bütün hayatı boyunca bu ülkeye anlatmaya çalıştığı şeyler, devasa bir otoriterlik duvarının altında ezilip kalmıştı.

Bir Kafka kahramanının her gün tekrarlanan çabası

Prof. Kuçuradi, bir Kafka romanı kahramanı üzere, yok edilmiş bir hakkı anlatmaya çalışıyordu Türkiye’ye ve çocuklara…

Sanki her gün artık olmayan hayali bir işe giden bir kahraman üzere 88 yaşında hala çabalıyordu.

O haklar yoktu lakin İoanna Hoca’nın daima var olan umudu vardı.

O umudu hala yaşıyor ve yaşatıyordu.

Yine işte tam o an kendi kendime dedim ki;

Bu ödül, şimdilik, kaybedilmiş bir uğraşın, kazanan savaşçısına veriliyor şu an…

Ionna Kuçuradi (solda), Ertuğrul Özkök (sağdan ikinci)

Düzeltiyorum: En yanlışsız vakitte, en gerçek beşere verilen ödül bu

işte o nedenle, mükafatı alırken içime düşen o sorunun gerçek karşılığını da birebir anda verdim:

Hayır, en yanlışsız vakitte, en gerçek beşere verilmiş ödül bu…

Ödülün tam da bugün verilmesi, değerini daha da arttırıyor diyorum.

2024 yılında bu itibarlı mükafatı Prof. Dr. İoanna Kuçuradi’ye veren Aydın Doğan heyetini de kutluyorum.

O mükafatı daha evvel tekrar tam vaktinde kimler aldı

Aydın Doğan Mükafatı, benim için bu ülkenin en itibarlı ödüllerinden biri…

Bugüne kadar o mükafatı alan hiç kimse için kendi hisseme “Acaba gerçek mu?” sorusunu sormadım…

Adalet Ağaoğlu, Orta Güler, Melih Cevdet Anday, Genco Erkal, Selim İleri, Prof. Doğan Kuban, Prof. Emre Kongar, İlber Ortaylı, Nuri Bilge Ceylan, Mehmet Özbek, Orhan Pamuk, Neş’e Erdok, Arif Sağ, Alev Ebüziyya…

Hepsi en yanlışsız vakitte, en gerçek insanlara verilmiş ödüllerdi.

İoanna Hoca’yı tanıdığım katta diğer kimler vardı

Prof. İoanna Kuçuradi’yi 1978 yılında tanıdım.

Demek ki 46 yıl olmuş.

Hacettepe Üniversitesi Toplumsal ve İdari Bilimler Fakültesi’nde öğretim üyesiydim.

Aynı fakültenin ideoloji kısmının başındaydı.

Ben işletme kısmındaydım ancak hayatım bir üst kattaki onun kısmında geçiyordu.

İoanna Hanım oradaydı.

Türk edebiyatının en büyüklerinden Bilge Karasu oradaydı.

Rainer Maria Rilke’nin şiirlerini Türkçeye çeviren ve daha sonraki yıllarda ideolojiyi Türkiye’de genç kuşaklara sevdirecek olan insanların başında yer alacak Oruç Aruoba ve eşi Zeynep Aruoba oradaydı.

12 Eylül’de yerleşkeye gelen tankları birlikte seyrettik

Yokluk yıllarıydı.

Yakıt olmadığı için yerleşke kapatılmıştı.

Çevreye kurtlar iniyordu.

Bir elektrikli soba etrafında toplanıp saatlerce tartışmalar yapıyorduk.

Türkiye İdeoloji Kurumu’nun lideriydi.

12 Eylül Darbesi’nden sonra tankların Beytepe yerleşkesine gelişini o kısmın odalarındaki pencerelerden izlemiştik.

12 Eylül’ün en karanlık günlerinde birlikte Bulgaristan’ın Varna kentindeki Milletlerarası İdeoloji Derneği’nin toplantısına katılmıştık.

Biri Komünist öteki askeri baskının altındaki iki ülkenin insanları olarak paylaşacak yalnızca içimizdeki özgürlük ve İnsan Hakları hisleri vardı.

Babası Ege adalarından, annesi Çorlu’dan, kendisi Türkiye’yi terk etmeyen Rumlardan

İoanna Kuçuradi 4 Ekim 1936 günü, Türkiyeli bir Rum ailenin çocuğu olarak İstanbul’da doğdu.

Babası Ege adalarından, annesi ise Çorlu’dan gelip İstanbul’a yerleşmiş iki Rum’du.

İstanbul Üniversitesi İdeoloji Kısmı’ndan mezun oldu.

Doktora tezinin konusu ise şuydu:

“Schopenhauer ve Nietzsche’de insan problemi…”

İstanbullu Rumların birçok 6-7 Eylül ve 1960’ların başındaki Kıbrıs olayları sonrasında Türkiye’den ayrıldı.

O ise kaldı.

Erzurum’da kaldığınız yıllar zorluk çektiniz mi

1965-68 yılları ortasında Erzurum Üniversitesi’nde çalıştı.

“Erzurum’da hayat nasıldı, orada zorluklarla karşılaştınız mı?” diye sordum.

“Hayır, hiç zorlukla karşılaşmadım” dedi.

Hayatının en büyük kısmı Ankara’da geçti.

Evi hala Ankara’da.

Maltepe Üniversitesi yerleşkesinde yaşıyor

Ödül öncesinde hocayı Maltepe Üniversitesi’ndeki odasında ziyaret ettim.

Geçirdiği bir rahatsızlık nedeniyle üniversite ona bir lojman verdi.

Evi Ankara’da lakin İstanbul’da yerleşkedeki lojmanda yaşıyor.

Yani İstanbul’da Maltepe Üniversitesi’nin ona verdiği çalışma odası ve lojmanda geçiyor hayatı.

Hala cezaevlerine gidip, mahkumlara insan hakları dersleri veriyor.

“Hayatımda duyduğum en hoş kelamlardan birini cezaevinde bir mahkum söyledi bana” diyor.

“Siz bize insan olduğumuzu hatırlattınız” demiş.

Kuçuradi ve masasındaki “Also Sprach der Mülliman” plakası

Masanın üzerindeki kelam: Bu türlü Buyurdu Çöpçü

Odasının duvarları katıldığı yahut verdiği konferansların afişleriyle kaplı.

Masasının üzerinde ise tam manasıyla felsefi bir kalabalık var.

Yazdığı şiir kitabı dikkatimi çekiyor.

Direkt Yunanca yazdığı şiirler, bir diğeri tarafından Türkçeye çevrildi.

Ama asıl dikkatimi çeken şey bir plaka ve üstünde yazılı şu cümle oluyor:

“Also Sprach der Mülliman…”

Türkçesi şöyle:

“Böyle Buyurdu Çöpçü…”

Nietzsche’nin ünlü kitabı “Böyle Buyurdu Zerdüşt’ten” esinlenmiş bir cümle.

Eski bir ideoloji öğrencisi Almanya’ya yerleşmiş.

Temizlik işlerinde yönetici olarak çalışıyormuş.

Bu esprili plakayı hazırlatıp İoanna Hanım’a ikram getirmiş.

Yemekte hepimizi şaşırtan kelam: “İslami paha diye bir şey yoktur”

Hocayla geçtiğimiz hafta da bir yemekte bir ortaya geldik.

Son vakitlerde katıldığım en verimli ve hoş yemekti.

Çoğunluğu yeni medyadan bir gazeteci ve muharrir topluluğu ile yemek yedik.

Gecenin en akılda kalan olayı şuydu.

Bir arkadaşımız bugünkü iktidarın siyaseti ile ilgili bir soru sorarken, “İslami değerler” kavramını kullandı.

Hoca kelamını kesip, “Felsefede İslami paha diye bir şey yoktur. Hristiyan bedeli de yoktur. Yalnızca ‘değer’ vardır. Sizin kastettiğiniz ise bedel yargılarıdır” dedi.

İkinci şaşkınlığımız: “Vicdan diye bir şey de yoktur”

Bir öbür arkadaşımız ise “vicdandan” kelam ederken, tekrar kelamını kesti ve bizi şaşırtan şu cümleyi söyledi:

“Vicdan” diye bir şey yoktur.“

Cümlesini şöyle tamamladı:

“Vicdan diye bildiğimiz şey vicdanı besleyen kaynaklardır.”

Son soru: ”Bir ömür hiç aşık olmadan geçebilir mi?”

Yemeğin sonunda bir felsefeciye sorulacak en klasik soruyu sorduk:

“Olmadı. Daima buna uygun niyet sistemine sahip olmaya çalıştım” dedi.

Bunun üzerine bir arkadaşımız soruyu şahsileştirerek sordu:

“Bir insanın bütün hayatı hiç aşık olmadan geçebilir mi?”

“Geçebilir” yanıtını verdi, lakin yüzümüzdeki hayret tabirini görünce cümlesini şöyle tamamladı:

“Benim hayatım o denli geçti manasında söylemiyorum lakin bir insanın hayatı hiç aşık olmadan da geçebilir.”

Onun doğduğu yıl dünyada hangi müzik söyleniyordu

Aydın Doğan Mükafatı işte bu türlü bir beşere verildi.

Son yıllarda en sevindiğim ödüllerden biriydi bu.

Hak edilmiş bir ödüldü.

Hayatı yaşama biçimiyle, insan hakları konusunda yerleştirmeye efor harcadığı bedellerle, ideolojiyi bıkmadan, usanmadan, yorulmadan, bazen bir Kafka romanı kahramanı üzere boşluklarda kalma kıymetine yılmadan anlatan bir beşere verildi Aydın Doğan Ödülü…

İoanna Kuçuradi ile Aydın Doğan birebir yıl doğdular.

O yıl dünya “The Way You Look Tonight” müziğini söylüyordu.

3 yıl sonra uğursuz bir savaşın başlayacağını tahminen kimse beklemiyordu.

“Tıpkı bu gece baktığın gibi” diyen bir müzikti.

Dünyaya o denli bakıyorlardı.

Ben o bakışı birinci sefer 46 yıl evvel görmüştüm

İoanna Hanım’ın beşere bakışını 46 yıl evvel görmüştüm birinci sefer.

İnsana ve insanı insan yapan şeylere bakışını o yıl anlamıştım.

Ödülünü alırken tekrar gördüm o bakışı.

Hepimize hala o denli bakıyordu.

İnsana huzur veren, itimat veren…

Sakinleştiren bir bakıştı o.

Hala öyle…

Bütün bunlara karşın hala umutlu musunuz

Aydın Doğan Vakfı Başkanı Arzuhan Yalçındağ onu anlatan o denli hoş bir konuşma yaptı ki, bu yazı onun yanında çok eksik kaldı.

Ödülden sonra Yekta Kopan onunla şahane bir söyleşi yaptı.

Söyleşinin sonunda şunu sordu:

“Türkiye’de ve dünyada oyan biten çok şeye karşın hala umutlu musunuz?

Cevabı şuydu:

“Evet, hem de inadına…”

Ben de İoanna Hanım’a şu plaketi yaptıracağım

Çoğumuz 21’inci yüzyılın bize ihanet ettiği hissini yaşıyoruz.

İşte o hisle baktığım vakit şuna inanıyorum.

Hayata, Türkiye’ye, durumumuza bu bakış, en büyük mükafatları hak ediyor.

O sahneden inerken karar verdim.

Ben de bir küçük hatıra levhası hazırlatıp İoanna Hanım’ın üniversitedeki odasının masasına koyacağım.

Üzerinde şu yazacak:

“Also Sprach İoanna…”